Ҫак кунсенче Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев хуласемпе районсене тӗрӗслесе ҫӳрет. Красноармейски районӗнче пулнӑ чух та вӑл ҫынсемпе нумай калаҫнӑ, вӗсен шухӑш-кӑмӑлне ыйтса пӗлнӗ.
Элтепер пулнӑ объектсенчен пӗри — Чатукасси шкулӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче унта 400 ача таран вӗреннӗ, паян — 40 кӑна. Тепӗр майлӑ каласан, пӗр педагога 4–5 ача тивет. Ачисем сахал пулин те шкула икӗ ҫул каялла тӗплӗн юсанӑ, вӗренӳ тата столовӑй оборудованине туяннӑ, модульлӗ котельнӑй лартса панӑ. Пӗлтӗр унта шкул ҫулне ҫитменнисем валли уйрӑм уҫнӑ. Анчах вӑл та пулин тулса ҫитмен. Ачисем пулмасан мӗнпе тултарӑн? Михаил Васильевич демографи тӑрӑмне лайӑхлатмалла тенӗ-ха. Лару-тӑру малашне те ҫавӑн пек пулсан шкула хупма тивӗ. Элтепер ҫӗрулми ӳстерекен лаптӑка пӑхнӑ та унта колорадо нӑрри хуҫаланнишӗн кӑмӑлсӑрланнӑ.
Йӗркине хуҫасӑр ҫӗр участокӗсем те тума хистеҫҫӗ. Ҫитменнине, ҫӗр налукӗ районта юлнине шута илсен кун ыйтупа ҫине тӑмалли куҫкӗрет. Пурлӑхпа та ҫавӑн пекех каламалла. Кивӗ сарайсемпе фермӑсем ишӗлсе ларни те илем кӳрекен япала мар.
Республикари районсенчи ял хуҫалӑхӗсем пӗрин хыҫҫӑн тепри уй-хирелле васкаҫҫӗ. Паян ав Элӗк районӗнчи хӑш-пӗр хуҫалӑх комбайнсене тапратса тырӑ вырма пуҫланӑ.
Кунти «Авангард» тата «Рабия» агрофирма вырмана чи пӗрремӗш тухнӑ. «Рабия» агрофирмӑн 1357 гектар лаптӑк ҫинчи тыр-пула пухса кӗртмелле. Вӗсенчен 500 гектарӗ — кӗрхи культурӑсем. Уй-хирте «Палессе» маркӑллӑ пӗр комбайн тата икӗ «Агрос-530» ӗҫлеҫҫӗ. «Рабия» 1 гектартан 20 центнер тырӑ вырса илет.
«Авангардӑн» 678 гектар тырра вырса кӗртмелле. Хирте «Вектор» тата «Дон-1500Б» комбайнсем ӗҫлеҫҫӗ.
Республикӑри районсенчи ял хуҫалӑхӗсем вырмана тухма майӗпен хатӗрленеҫҫӗ. Нумаях пулмасть Елчӗк районӗ вырмана тухнине пӗлтернӗччӗ.
Утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнче те комбайнсем уй-хирелле васканӑ. Кунти «Рассвет» АУО вырмана малтан тухнӑ. Тыр-пула Сергей Ананьевич Максимов «Акрос» комбайнпа вырать.
Паянхи кун тӗлне 5 гектар ҫинчи кӗрхи тулла вырса кӗртнӗ. 1 гектартан 20 центнер вырса илнӗ. Ку — пуҫламӑшӗ кӑна-ха. Хуҫалӑхӑн 1299 гектар лаптӑк ҫинчи тыр-пулла вырмалла. Ҫак ӗҫе виҫӗ комбайн пурнӑҫлӗ. Вӗсенчен пӗрине ҫак кунсенче ҫеҫ туяннӑ.
Сӑнсем (6)
Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерстви хушма хуҫалӑха аталантарма тесе илекен кивҫен укҫана ҫынсем ӑҫта янине ҫулсерен тӗрӗслени пирки ӗнентерет. Кӑҫал Канаш, Куславкка, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри районӗсенче илнӗ 34 миллиона яхӑн тенке ӑҫта янине тӗрӗсленӗ.
Тӗллевлӗ укҫана урӑх ҫӗре яракансем те пур. Ун пеккине 14 тӗслӗх асӑрханӑ. Вӗсем пурӗ 608 миллион тенке урӑх тӗллевпе тӑкакланӑ. Канаш районӗнчи пӗр ҫын, сӑмахран, сарай-вите юсаса ҫӗнетме тесе 600 пин тенкӗ илнӗ те Канашра хваттер туяннӑ. Хӗрлӗ Чутайӗнче те пӗрисем выльӑх-чӗрлӗх туянма пулнӑ та хӑйсене пурӑнмалли туяннӑ. Вӗсен халӗ пурин те патшалӑх хысни шучӗпе процент ставкине саплаштарса тӑкакланнине тавӑрса яма тивет. Кӑмӑлпа тавӑрмасан суд урлӑ шырӗҫ.
Хальхи вӑхӑтра тӗрӗслевҫӗсем Вӑрмар районӗнче ӗҫлеҫҫӗ. Унтан Ҫӗрпӳ, Ҫӗмӗрле, Тӑвай тата Шупашкар районӗсене ҫитӗҫ.
Нумаях пулмасть Патӑрьел районӗн кунӗ пулнӑ. Ҫак кун халӑхшӑн чӑннипех те савӑнӑҫлӑ иртнӗ.
Ыхракассинче выльӑх-чӗрлӗх пусмалли цех уҫӑлнӑ. Ку — халӑхшӑн ҫӗнӗ ӗҫ вырӑнӗ. Решит Санзяпов каланӑ тӑрӑх, унта 11 ӗҫ вырӑнӗ пулӗ. Эппин, 11 ҫемье укҫа ӗҫлесе илме пултарӗ.
Ҫӗнӗ Ахпӳртре те уяв иртнӗ. Унта ҫуллахи уйлӑх (лагерь) уҫӑлнӑ. Анчах вӑл — ӗнесем валли. Лагере 400 пуҫ вырнаҫма пултарать. Ӑна хута ямашкӑн 4 миллион тенкӗ тӑкакланӑ. Ятарлӑ вырӑнта ӗне ҫинӗ чухне доярка ӑна сӑвать. Малтанлаха палӑртнӑ тӑрӑх, лагерьте 18 ҫын вахта мелӗпе ӗҫлӗ.
Ҫӗнӗ Ахпӳртре ҫав кун ҫӗрулми упрамалли объекта та уҫнӑ. Ӑна усламҫӑ хӑйӗн укҫипе хута янӑ. Унта 800 тонна ҫӗрулми хума пулать. Анчах унта вентиляци тытӑмне тата электроэнергие туман-ха хальлӗхе. Кун хыҫҫӑн ҫеҫ вӑл ӗҫлеме пултарӗ, республика экономикине тупӑш кӳрӗ.
Кӑҫалхи ҫур ҫулта пирӗн республикӑра ял хуҫалӑх продукцине туса илесси нумайланнӑ. Кун пирки Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Павлов правительство членӗсемпе эрнекунсерен ирттерекен канашлура пӗлтернӗ. Официаллӑ статистика пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑрлач–ҫӗртме уйӑхӗсенче мӗнпур ял хуҫалӑх предприятийӗсенче ял хуҫалӑх продукцине туса илесси 1 процент хушӑннӑ. Ака лаптӑкӗ пӗтӗмпе 558,6 пин гектарпа танлашнӑ, ку вӑл пӗлтӗрхинчен 9,3 пин гектар нумайрах. Сӗт тата аш туса илесси те ӳснӗ тесе ӗнентереҫҫӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх шутне кӑҫалхи ҫур ҫулта 0,3 процент чухлӗ ӳстерсе 211,8 пин пуҫа ҫитернӗ.
Канашлура ял хуҫалӑхне кӳрекен пулӑшу пирки те калаҫнӑ. Ҫӗртмен 30-мӗшӗ тӗлне 1 миллиард тенкӗ ытла субсиди куҫарнӑ. Ҫак цифра пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 4 процент пӗчӗкрех иккен. Ҫулталӑкра вара пӗтӗмпе 2,1 миллиард тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ. Федераци хыснинчен субсиди ҫителӗклӗ килсе ҫитмен имӗш. 2012 ҫулта парӑм 62,7 миллион тенкӗ пулнӑ-мӗн, пӗлтӗр — 160,4 миллион.
Паян Елчӗк районӗнчи икӗ хуҫалӑхра вырмана тухнӑ. Унти «Прогресс» тата «Яманчурино» кӗрхисене тата пӑрҫа ҫулма тытӑннӑ. Пилӗк жаткӑпа ӗҫленӗ-мӗн паян.
«Прогресс» тата «Яманчурино» хуҫалӑхсенчи ӗҫҫи епле пынипе паллашма вырӑна районти тӳре-шара пырса ҫитнӗ. Вӗсем пӗрчӗллисен тата пӑрҫа йышшисен хирӗсене ҫитсе курнӑ, механизаторсемпе калаҫнӑ. Елчӗк райадминистрацинче пӗлтернӗ тӑрӑх, районтан пынисем хресченсене епле ӗҫлесен тӗрӗсреххи пирки сӗнӳ-канаш та панӑ.
Сӑнсем (9)
Ӗнер Йӗпреҫ районӗнчи кану базинче «Фермер кунӗ–2014» республика шайӗнчи уяв иртнӗ. Мероприятие фермерсен тата ял хуҫалӑх кооперативӗсен ассоциацийӗн ертӳҫи Ильдар Чемеров ертсе уҫнӑ, вӑлах пынӑ.
Фермерсем патшалӑх енчен хӑйсене епле пулӑшу лекнине сӳтсе явнӑ. Асӑннӑ района илсен, юлашки виҫӗ ҫулта унти 7 фермера вӑл грант евӗр лекнӗ. Республикӑра туса илекен ӳсен-тӑран апат-ҫимӗҫӗнчен 27 проценчӗ – фермерсен тӳпи-мӗн.
Фермер кунне банкирсемпе ял хуҫалӑх техникине тата ыттине сутакан предприятире тӑрӑшакансем те хутшӑннӑ. Вӗсем кашниех хӑйсен продукцине ырланӑ-мухтанӑ: кам кивҫен укҫа, кам тавар сӗннӗ.
Фермерсем агротуризм аталантарасси пирки те калаҫнӑ, пахча ҫимӗҫпа улма-ҫырла туса илнин усси пур текенсем те тупӑннӑ. Елчӗк районӗнчи Федор Шадриков фермер, ав, Финляндие кайса унти ӗҫтешӗсен пурнӑҫӗпе паллашни ҫинчен каласа кӑтартнӑ. Унта агротуризмӑн ҫемье центрӗсене йӗркелеҫҫӗ иккен.Сӑнсем (24)
Чӑваш Республикинче кӑҫалхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсенче 40,6 тонна какай туса илнӗ. Ку пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан 0,2% нумайрах. Кун пирки Чӑвашстат пӗлтерет.
Аш-какай туса илесси кайӑк-кӗшӗке, сурӑха, качакана пула ӳснӗ. Мӑйракаллӑ шултра выльӑх тата сысна пусасси чакнӑ — 4% тата 11,1%. Пӗтӗмӗшле илсен, выльӑх-чӗрлӗх йышӗ чакнӑ: мӑйракаллӑ шултра выльӑх — 0,2%, сысна — 8,9%, сурӑх тата качака — 2,6%, кайӑк-кӗшӗк — 3,6%.
Сӗт суса илесси 177,1 тоннӑпа танлашнӑ. Ку, пӗлтӗрхи кӑрлач-ҫу уйӑхӗсемпе танлаштарсан, 0,1% пысӑкрах. Республикӑри ял хуҫалӑх организацийӗсенче вӑтамран пӗр ӗнерен сӗт суса илесси 5,8% ӳснӗ, кӑтарту 1929 килогрампа танлашнӑ.
Кӑҫал 127,4 миллион ҫӑмарта туса илнӗ. Ку, пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, 13,6% сахалрах.
Ку информацие Чӑваш Енӗн экономика министрӗ Владимир Аврелькин журналистсене пӗлтернӗ. «Паян китайсем апат-ҫимӗҫпе хӑйсене тивӗҫтереймеҫҫӗ. Республикӑра ирӗклӗ выртакан ҫӗр лаптӑкӗсем пур. Эпир выльӑх-чӗрлӗх ӗрчетесси тата пахча-ҫимӗҫ ӳстересси енпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Вӗсене Китая пӑхса тухса тишкерме патӑмӑр. Кунсӑр пуҫне эпир вӑрман хуҫалӑхӗ енӗпе проектсем хатӗрлерӗмӗр. Пирӗн вара вӑрман хуҫалӑхне тара пама май пур», — тенӗ вӑл. Ҫавӑн пекех лифт хуҫалӑхӗ енӗпе килӗштерсе ӗҫлесшӗн.
Владимир Аврелькин каланӑ тӑрӑх, китайсем ҫул тӑвассипе ӗҫлес шухӑшлӑ. Сӑмахран, Шупашкарти Мускав кӗперне юсама. Министр китайсемпе калаҫса татӑлма хайхисен «пачах расна философи, тӗнче курӑм» пулнипе те ҫӑмӑл маррине палӑртнӑ.
Раҫҫейпе Китай килӗштерсе ӗҫлес ыйтӑва Атӑлҫи тӑрӑхӗнче пӗлтӗрхи ҫу уйӑхӗнче пуҫланӑ. Регионсен ертӳҫисем ун чух Китайра пулнӑ, кайран унтисем килсе курнӑ. Юпа уйӑхӗн 10-мӗшӗнче суту-илӳпе экономика тата гуманитари енӗсемпе килӗштерсе ӗҫлесси пирки килӗшӗве алӑ пуснӑ. Чӑваш Енпе, сӑмахран, Аньхой провинци ҫыхӑну тытас шухӑшлӑ. Пирӗн патра китайсем автокомпонентсен производствине уҫас, биотехнологи проекчӗсене аталантарас кӑмӑллӑ.
+2.0 °C